امین کاوه / کارشناس حوزه انرژیاخیرا جلیل سالاری مدیرعامل شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌‌‌های نفتی در دوازدهمین جلسه بررسی آخرین وضعیت «طرح‌‌‌های کیفیسازی فرآورده‌‌‌های نفتی با اولویت کاهش نفت کوره» و با حضور ۱۰ شرکت پالایشگاهی کشور در مورد اجرای تعهدات خود، از این شرکت‌ها خواست تا با بررسی آخرین وضعیت طرح‌‌‌های کیفیسازی فرآورده‌‌‌های نفتی در راستای اجرای تعهدات خود نسبت به این کیفیسازی، پیگیری‌‌‌های لازم را انجام دهند.
این الزام قانونی و تاکیدات معاون وزیر نفت در امور پالایش درحالی مطرح می‌شود که ناصر عاشوری دبیرکل انجمن صنعت پالایش نفت کشور نیز نسبت به فرسوده بودن و نیاز به به‌روزرسانی این پالایشگاه‌‌‌ها تاکید می‌کند. او به عنوان نماینده پالایشگاه‌‌‌های کشور معتقد است که امکان افزایش تولید سوخت از این تعداد پالایشگاه در کشور نیست مگر در راستای افزایش کیفی پالایشگاه‌‌‌ها باشد که به گفته او پالایشگاه‌‌‌ها سعی در انجام ارتقای کیفی مجتمع‌‌‌های خود دارند.
در عین حال، کیفیسازی پالایشگاه‌‌‌ها مقوله‌‌‌ای است که سال‌ها نسبت به آن تاکید شده است، اما روند این کیفیسازی به کندی صورت می‌گیرد، در حالی که اگر کیفیسازی در پالایشگاه‌‌‌ها به جِد و در کوتاه‌مدت دنبال شود نه‌تنها به ظرفیت تولید این واحدها افزوده می‌شود، بلکه محصولاتی با ارزش افزوده بالاتری تولید می‌شود و تولید سوخت باکیفیتتر به کاهش آلایندگی نیز می‌‌‌افزاید.
طبق سیاستگذاری برنامه هفتم توسعه، صنعت پالایش کشور باید تا پایان سال ۱۴۰۶ به تولید روزانه حدود ۱۳۰ میلیون لیتر بنزین و نفت گاز برسد که ۷۵درصد از این مقدار، مربوط به فرآورده‌‌‌هایی با کیفیت یورو ۴ و بالاتر از آن خواهد بود. این میزان برنامه‌‌‌ریزی نشان می‌دهد که صنعت پالایش کشور با توجه به تولید فعلی باید تا پایان برنامه به رشد تولید سوخت در حدود 15درصد برسد.
برای رسیدن به این میزان تولید و با فرض اینکه تا پایان برنامه هفتم طرح‌‌‌های احداث پتروپالایشی‌‌‌ها و مجتمع‌‌‌های جدید هم به بهره‌‌‌برداری نرسند (به دلیل زمان‌بر بودن احداث این پالایشگاه‌‌‌ها) لازم است کیفیسازی و ارتقای توان تولید به فوریت و به ارقامی نزدیک‌‌‌تر به هدف‌گذاری برنامه هفتم برسد.
حال که این کیفیسازی در چه مراحلی قرار دارد و ضمانت‌‌‌های قانونی نیز تا چه حد این پالایشگاه‌‌‌ها را ملزم به ارتقای کیفی محصولات کرده است باید گفت که بر اساس بند «ر» تبصره «1» قانون بودجه سال ۱۴۰۲ تخفیف خوراک پالایشگاه‌‌‌ها منوط به اختصاص 40درصد از سود خالص سالانه شرکت‌های پالایش نفت به‌‌‌حساب اندوخته قانونی مخصوص طرح‌‌‌های کیفیسازی با اولویت کاهش نفت کوره تبیین شده است و این قانون در نظر دارد تولید این فرآورده‌‌‌ها را با استانداردهای جهانی در کشور عرضه کند. این رویه حمایتی قانونی و تخفیف خوراک تخصیص‌یافته به پالایشگاه‌‌‌ها نشان می‌دهد که الزام به تولید محصولاتی باکیفیتتر و با تولید و ارزش افزوده بالاتر از ضروریات است.
اما بر اساس قانون مذکور، لازم است در خصوص کیفیسازی پالایشگاه‌‌‌ها در نفت کوره تشریح شود که یکی از مراحل کیفیسازی، ارتقای نفت کوره و تبدیل آن به برش‌‌‌های سبک است، به عبارتی از تولید 2 میلیون و 400هزار بشکه نفت‌‌‌خام تخصیص‌یافته به پالایشگاه‌‌‌ها حدود 26 تا 27درصد نفت کوره به دست می‌‌‌آید و این عدد بسیار بزرگی است و به عنوان یک ماده کم‌مشتری هم تلقی می‌شود و از سوی دیگر گوگرد این فرآورده حدود 3 تا 5درصد نفت خامی است که در پالایشگاه‌‌‌ها استفاده می‌شود و مضافا اینکه ترکیباتی وجود دارد که باید اینها در مراحل بعدی حذف یا به مواد دیگری تبدیل شوند تا قابل استفاده در دیگر وسایل حمل‌ونقل مانند شناورهای دریایی شوند یا برای تولید مواد با ارزش افزوده بالاتری مورد استفاده قرار گیرند. بنابراین ارتقای نفت کوره و تبدیل آن به برش‌‌‌های سبک، می‌تواند این برش‌‌‌های سبک را در تولید دیگر فرآورده‌‌‌ها مانند بنزین، گازوئیل، نفتا و… مورد استفاده قرار دهد.
از طرف دیگر همکاری با شرکت‌های دانش‌‌‌بنیان و مشارکت با دانشگاه‌‌‌ها در طراحی و اجرای واحدهای تولید کک سوزنی و کک اسفنجی در پالایشگاه‌‌‌های کشور موجب افزایش سودآوری مضاعف این پالایشگاه‌‌‌ها خواهد شد.
همچنین ارتقای فرآیندهای پالایشی موضوع اساسی در بحث کیفیسازی پالایشگاه‌‌‌هاست. برخی از پالایشگاه‌‌‌های کشور فرسوده و از عمر بالایی برخوردارند؛ از جمله پالایشگاه آبادان که عمری بیش از 100 سال دارد و این نشان می‌دهد موضوع فرآیندهای پالایشی و استفاده از قطعات جدیدتر می‌تواند چند درصد به ارتقای کیفی این مجتمع‌‌‌های تولیدی سوخت کشور بیفزاید و از این چند درصد، منافع بسیاری را برای کشور به وجود آورد. ارتقای فرآیندهای پالایشی با فناوری و تجهیزات به‌روز از جمله نکاتی است که در دنیا نیز از اولویت‌‌‌های قابل انجام است، زیرا از این طریق هم از هدررفت انرژی جلوگیری می‌شود و هم به افزایش ظرفیت تولید کمک می‌کند.
با این رویکرد می‌توان به این ایده نهایی رسید که شرایط برای ارتقای کیفی فراهم است و الزامات قانونی که در بودجه‌‌‌های سالانه آمده است، تامین مالی کیفیسازی را تا حدودی تسهیل می‌کند؛ در حقیقت ارتقای داشته‌‌‌های پالایشی موجود، شاید مشکل‌گشای نهایی تامین سوخت کشور نشود، اما در کوتاه‌مدت و تا رسیدن به احداث مجتمع‌‌‌های جدید و به نتیجه رسیدن سرمایه‌گذاری‌‌‌های آینده می‌تواند موثر واقع شود.
