هرچند طی سال‌های اخیر مقابله با خام‌فروشی جزو اولویت‌ها بوده اما همچنان در کشور وجود دارد و لازم است کاهش خام‌فروشی در صنعت نفت با تمهیدات لازم و برنامه‌ریزی اتفاق بیفتد. طبق گفته کارشناسان، توجه به تکمیل زنجیره ارزش، توسعه پالایشگاه‌ها و استفاده از ظرفیت نخبگان و نیروی انسانی می‌تواند در این حوزه اثرگذار باشد.
به‌گزارش ایسنا، در شرایط فعلی جلوگیری از خام فروشی و رفتن به سمت تولید محصولات با ارزش افزوده در حوزه نفت و میعانات گازی باید به عنوان اولویت اصلی حوزه انرژی قرار بگیرد چرا که هر چقدر بتوانیم محصولات نفتی با ارزش را به جای مواد خام تولید کنیم، دارای ارزش افزوده بوده و قطعا منافع بیشتری را بدست می‌آوریم.
برخی کارشناسان بر این باورند که عدم گذر از خام‌فروشی معایبی را به دنبال دارد که بعضا تاکنون گریبان‌گیر کشور بوده است؛ درآمد متکی به نفت خام، فرصت و فکر کردن به دیگر حوزه‌ها را محدود می‌کند و نیاز به استفاده از ظرفیت‌های دیگر دیده نمی‌شود. هرچند خام فروشی در وهله اول به صرفه به نظر می‌رسد اما نه زمانی که مجبور باشیم فرآورده‌های نفت را با ده‌ها برابر قیمت نفت وارد کنیم. همچنین متکی بودن به نفت خام، فرار مغزها و ناکامی افراد نخبه در کشور را نیز به همراه دارد.
خام فروشی نه تنها انگیزه افراد مستعد را کم می‌کند که فرصت‌های شغلی را هم در کشور کاهش می‌دهد، علاوه بر این فروش نفت خام، فساد و رانت خواری‌های بزرگ را در پی دارد و کشور در برابر افزایش یا کاهش قیمت نفت دچار آسیب می‌شود. از سوی دیگر خام فروشی وابستگی کشور به واردات فراورده‌های نفتی برای خوراک کارخانجات را افزایش می‌دهد و سود حاصل از صادرات را به حداقل ممکن می‌رساند.
تاکید اسناد بالادستی بر گذر از خام‌فروشی
بر این اساس تحلیلگران عقیده دارند که باتوجه به اینکه در اسناد بالادستی و سیاست‌های کلان نظام و کشور نیز بارها بر لزوم عبور از خام فروشی و روی آوردن به اولویت‌های جدید در حوزه صنعت تاکید شده، لازم است تا برنامه‌ریزی و تدبیر برای خروج از خام‌فروشی اتخاذ شود.
لزوم تکمیل و تقویت زنجیره تامین صنایع پایین دستی
در این باره امین کاوه – کارشناس حوزه انرژی به ایسنا گفت: تکمیل و تقویت زنجیره تامین صنایع پایین دستی موضوعی است که می‌تواند در کاهش خام‌فروشی نقش به‌سزایی داشته باشد، باید شرایطی فراهم شود تا افزایش سود صنایع پتروشیمی تابعی از تقویت زنجیره ارزش و تولید و بسط این منظومه تلقی شود. در این صورت می‌توان به جای خام‌فروشی، روی اولویت‌های آینده نگرانه و پایدارتر متمرکز شد.
وی با تاکید بر اینکه باید روی تکمیل و تقویت زنجیره تامین صنایع پایین دستی متمرکز شویم، اظهار کرد: در صورتی که مواد اولیه مورد نیاز صنایع پایین دستی را تکمیل کنیم، اثار آن را روی زنجیره تولید و ارزش مشاهده خواهیم کرد.
این کارشناس حوزه انرژی با تاکید بر اینکه رسیدن به این نقطه، مستلزم ترسیم یک نقشه راه عملیاتی و سیستماتیک خواهد بود، گفت: قطعا ظرفیت و زمینه لازم برای جا به جایی اولویت خام‌فروشی در صنایع پتروشیمی در کشور وجود دارد، اما عملیاتی‌سازی آن عزمی جمعی و جدی می‌طلبد. به عبارت بهتر نقشه کلان گذار از خام فروشی و ارکان اصلی آن مشخص است و اکنون باید به فکر عملیاتی‌سازی این نقشه راه در مقیاسی وسیع‌تر بود.
کاوه با اشاره بر ضرورت عبور از خام‌فروشی و افزایش تولید محصولات پتروشیمی، گفت: تقویت و توسعه پتروشیمی‌ها و ایجاد پتروپالایشگاه‌ها ضرورتی غیرقابل انکار است. ایجاد تنوع در تولید محصولات پتروشیمی، علاوه بر ارزآوری، صادرات و ایجاد ارزش‌افزوده، اشتغال‌زایی بسیار بالایی به‌دنبال دارد.
وی با اشاره به راهکارهایی که می‌توان در این حوزه مورد توجه قرار داد، گفت: باید با استفاده از ابزارهایی مانند سیاست اعتبار مالیاتی یا استفاده از تجربه موفق تولید اقلام راهبردی برای بار اول، اقتصاد دانش بنیان و تحقیق و توسعه را به صنعت بیاوریم تا مواد خام به فرآورده تبدیل شود و بتوانیم به خنثی سازی تحریم‌ها و توسعه صنعتی برسیم.
پتروپالایشگاه‌ها راهبردی برای کاهش خام‌فروشی
این کارشناس حوزه انرژی با بیان اینکه در شرایط کنونی یکی از راهکارهایی که همواره برای خروج از اقتصاد تک‌محصولی ارائه می‌شود، ساخت پتروپالایشگاه و تبدیل نفت به فرآورده‌های متعدد است. این راهبرد علاوه بر اینکه می‌تواند نقش زیادی در عبور از خام‌فروشی داشته باشد، قطع وابستگی و خنثی‌سازی تحریم‌ها را نیز به‌همراه دارد.
کاوه با بیان اینکه با ایجاد پالایشگاه و پتروپالایشگاه و تکمیل این زنجیره، می‌توان نفت خام را به فرآورده‌های نفتی مانند بنزین و مشتقات نفتی تبدیل و از آن برای مصارف داخلی یا صادرات استفاده کرد، گفت: یکی دیگر از راه‌هایی که می‌توانیم در جلوگیری از خام فروشی از آن بهره ببریم، استفاده از ظرفیت خالی پالایشگاه‌های فراسرزمینی است.
وی با بیان اینکه توسعه پتروپالایشگاه‌ها باید به‌عنوان سیاستی راهبردی از سوی همه دولت‌ها اجرایی شود، اضافه کرد: ساخت و راه‌اندازی پالایشگاه‌ها در مقیاس کوچک، افزون بر مزیت‌هایی نظیر تولید فرآورده، تسریع در انتقال و توزیع فرآورده‌های مختلف نفتی به نقاط دورافتاده و سخت‌گذر، سبب تسهیل ورود بخش خصوصی به صنعت پالایش می‌شود.
توسعه نقش شرکت‌های دانش‌بنیان در صنعت نفت
این کارشناس حوزه انرژی با اشاره به نقش شرکت‌های دانش بنیان در جهت تکمیل زنجیره ارزش، تصریح کرد: ایران پتانسیل بالایی در حوزه ظرفیت نیروی انسانی دارد لذا می‌توان با استفاده از فناوری‌های نوین از خام فروشی جلوگیری و زنجیره ارزش هر صنعت را تکمیل کرد. این تکمیل و توسعه زنجیره نیز می‌تواند اقتصاد کشور را پویا کند و ثروت ملی و تولیدات را افزایش و واردات را کاهش دهد.
کاوه با تاکید بر اینکه بحث خام فروشی یکی از مشکلات جدی است و اگر بتوانیم با سرمایه‌گذاری‌های لازم این محصولات خام را تبدیل به محصولات با ارزش کنیم، خلق ثروت ایجاد می شود، اظهار کرد: جلوگیری از خام فروشی و تبدیل مواد خام به محصولات با ارزش نفتی می‌تواند یکی از اولویت‌های جدی در راستای منافع ملی باشد.
وی با بیان اینکه جلوگیری از خام‌فروشی تنها مربوط به نفت خام نمی‌شود بله صنعت پتروشیمی و گاز را نیز در بر می‌گیرد افزود: با تبدیل گاز به برق و تکمیل زنجیره ارزش صنعت پتروشیمی می‌توانیم شاهد اتفاقات خوبی در حوزه صادرات و افزایش ارزآوری برای کشور باشیم. وی همچنین تصریح کرد: باید به سمت ایجاد ارزش افزوده پیش برویم، موضوعی که در اسناد چند سال اخیر نیز به‌طور ویژه مورد توجه قرار گرفته و بر جلوگیری از خام فروشی تاکید شده است.
